محیط برنامه نویسی گراف ( S7 - Graph ) در Simatic Manager به همراه فیلم آموزشی

محیط S7 - Graph  و زبان برنامه نویسی گراف با ایجاد فانکشن بلاک FB :

تفاوت ایجاد محیط برنامه نویسی گراف با ایجاد Function Block  با روش Sources File  در این است که در روش ایجاد با فانکشن بلاک ( FB ) ، چون Save & Compile می شود اگر Error  داشته باشد ، ذخیره نمی شود، اما در روش Sources  می توانید با وجود داشتن Error ، برنامه را ذخیره کنید و بعد از روی فرصت خطاهای ایجاد شده را برطرف نمایید.

ایجاد محیط S7 - Graph با روش ایجاد فانکشن بلاک ( FB ) :

آشنایی با محیط نرم افزار S7 - Graph :

پس از اجرای برنامه S7 - Graph ، پنجره برنامه به شکلی شبیه زیر ظاهر می شود ، برای توصیف بهتر بخش های این برنامه ، شماره گذاری شده اند ، برنامه در بخش شماره 2 ، ترسیم می شود :

بخش 1 : این بخش که در بالا و نیز سمت چپ ظاهر می شود ، همان نوار ابزار ( Toolbars ) برنامه است ، بخش بالا به دوقسمت Standard و View  تقسیم می شود که در فیلم آموزشی توضیح داده شده است.

بخش 1 در سمت چپ نیز به دو قسمت Sequencer و LAD/FBD تقسیم می شود که این قسمت هم در فیلم آموزشی توضیح داده شده است .

بخش 2 : برنامه کنترل ترتیبی در این بخش ترسیم و نوشته می شود ، وقتی برای اولین مرتبه ، برنامه Graph را باز می کنیم ، معمولاً شامل یک مستطیل به نام Step 1 که با S1  نشان داده می شود و یک خط افقی در زیر آن به نام  Transition 1 که با T1 نشان داده می شود ، می باشد .

بخش 3 : این بخش  Menu Bar برنامه است.

بخش 4 : این بخش Title Bar برنامه است ، نام پروژه ، شماره FB و DB و اطلاعاتی از این قبیل در این بخش نشان داده می شود .

بخش 5 : به این پنجره Overview گفته می شود ، و در آن می توان وضعیت کل Stepها که تشکیل یک Sequencer یا توالی را می دهند ، مشاهده کرد .

بخش 6 : به این پنجره Detail گفته می شود که در پایین برنامه ظاهر می شود و در آن می توان وضعیت متغیرها یا آدرس های استفاده شده را دید و در هنگام ذخیره سازی برنامه ، لیست Errorها و Warningها را در این بخش قابل مشاهده است .

بخش 7 : به این قسمت Status Bar گفته می شود ، وضعیت CPU در حالت Online در این قسمت قابل مشاهده است .

Step  و  Transition : در محیط اصلی S7 - Graph  ، شکل یک Step  و یک Transition نمایش داده می شود .

 مفهوم Step که به صورت یک باکس مستطیل شکل نمایش داده می شود ، مرحله ای است که PLC به آن وارد می شود و در آنجا دستور یا دستورات خاصی را اجرا می کند  ، CPU آنقدر در این مرحله می ماند تا شرایط گذر یا Transition که در زیر Step با یک خط افقی نمایش داده شده ، برآورده شود .

به عنوان مثال در شکل زیر درصورتی CPU از مرحله 1 عبور کرده و  وارد مرحله2  می شود که سوئیچ I0.0  بسته شود :

دستورات دائمی ( Permanent Instruction ) : دستوراتی هستند که در هر سیکل اسکن ، صرفنظر از اینکه برنامه در کدام Step قرار دارد ، یکبار اجرا می شوند ، دستورات بخش Permanent بالای بلاک ، در ابتدای سیکل اسکن و دستورات Permanent پایین بلاک ، در انتهای سیکل اسکن اجرا می گردند ، دستورات می تواند از نوع condition  یا از نوع Call باشد ، که ازمنوی  Insert ، قسمت Permanent Instruction ، دستورات را می توان انتخاب کرد .

دستورات Permanent قبل از Sequencer :

دستورات Permanent بعد از Sequencer :

بخش Interlock : در این قسمت شرایط Interlock مربوط به Step  نوشته می شود، از شرایط Interlock می توان برای دستورات برنامه نویسی Step استفاده کرد و متناسب با آن دستوراتی را اجرا کرد ، پس از این حیث با شرایط Transition متفاوت است چون Transition فقط شرایط گذر از Step را در برمی گیرد .

بخش Supervision : در این قسمت می توان یک Step را تحت نظارت قرار داد تا به عنوان مثال اگر زمان اجرای آن از حدی بیشتر شد یا کلید خاصی فعال شد ، آلارمی ظاهر شود .

بخش Comment : در این بخش ، توضیحات مربوط به همان Step را می توان نوشت و با بخش Block Comment  که مربوط به توضیحات توالی ( Sequencer ) است ، متفاوت می باشد .

توجــه : می خواهیم برنامه کنترل روشنایی راه پله را که قبلاً به زبان FBD نوشته بودیم را به زبان گراف ، طراحی نماییم ، به‌طوریکه سه عدد لامپ برای روشنایی که از نقطه مختلف کنترل شود ، برای کنترل از سه محل می توان از سه عدد شستی استارت یا سه عدد سنسور بدون تماس ( BERO ) خازنی ، استفاده کرد ، بعد از آنکه یکی از شستی‌های استارت فشرده شود یا یکی از سنسورها ، حضور فردی را حس کند و اکتیو شود ، لامپ‌ها روشن شوند و به مدت 15 ثانیه روشن بمانند، درصورتیکه یکی از شستی استارت  ، از یکی از محل‌های کنترل ،  مجدد فشرده شود و یا یکی از سنسورها ، دوباره  فعال گردد ، دراینصورت مجدد زمان 15 ثانیه شروع شود و لامپ ها روشن شوند .

فیلم آموزشی ایجاد فانکشن بلاک ( FB1 ) و برنامه نویسی به زبان گراف در S7 - Graph  ،  فراخوانی فانکشن بلاک FB1  در بلاک OB1  ، دانلود برنامه و تست برنامه در شبیه ساز(Simulation ) :

گاز sf6 و کاربرد آن در صنعت برق و پست GIS - به همراه کلیپ آموزشی

گاز SF6 و کاربرد آن در پست GIS ؛

پست الکتریکی :
پست الکتریکی ایستگاهی فرعی است که در مسیر تولید، انتقال یا توزیع انرژی الکتریکی ولتاژ را به وسیله ترانسفورماتور به مقادیر بالاتر یا پایین تر تغییر می‌دهد. توان الکتریکی ممکن است از میان تعداد زیادی پست بین نیروگاه و مصرف کننده عبور کند و ولتاژ آن در طول مسیر بارها تغییر کند.

اجزای پست الکتریکی:
یک پست به طور کلی دارای یک یا چند ترانسفورماتور و همچنین از سیستم‌های محافظت کننده و تجهیزات کنترل است. در پست‌های بزرگ از مدارشکن‌ها یا دژنکتور برای قطع هرگونه اضافه جریان ناشی از اتصال کوتاه یا اضافه بار استفاده می‌شود. در پست‌های کوچکتر ممکن است از سکسیونر یا فیوز برای محافظت از مدارهای منشعب استفاده کنند. پست‌ها (معمولا) دارای ژنراتور نیستند اگرچه نیروگاه‌ها ممکن است در نزدیکی خود پست داشته باشند. یک پست الکتریکی شامل تجهیزات نگهدارنده پایان خط، تابلوی فشار قوی، یک یا چند ترانسفورماتور قدرت، تابلوی فشار ضعیف، جرقه گیر، سیستم کنترل، سیستم زمین و سیستم‌های اندازگیری می‌شود، همچنین ممکن است از تجهیزات دیگری مانند خازن‌های اصلاح ضریب توان یا تنظیم کننده ولتاژ نیز در پست استفاده شود.

معایب پستهای قدیمی:
عیب پست های قبلی این بود که در انها مقره ها وعایق هاازجنس چینی وشیشه بودند وهمچنین ترانسفورما تورها کلید ها ودیگر تجهیزات پست در داخل محفظه ها یی ازهوا یا روغن قرار می گرفتند که هم نقش عایقی داشت و هم باعث انتقال حرارت وخنک کردن تجهیزات می شد وبه همین دلیل فضای زیادی را اشغال می کردند و تجهیزات مربوط به انها بسیار سنگین وپر سر و صدا بودند.

پست های GIS :

پست های  GIS به طور اصولی در سه شکل و فرم ساخته می شوند:

۱-شکلی که باس بار ها وتجهیزات برای هر فاز داخل محفظه ی جداگانه ای قرار می گیرند این شکل برای ولتاز های بالا از ۳۰۰ KV بکار گرفته می شود .
۲-شکلی که تجهیزات وباس بار ها برای هر سه فاز در یک محفظه قرار می گیرند این شکل برای ولتاز های زیر ۳۰۰ KV وبخصوص ولتاز های فوق توزیع (۷۲/۵ و ۱۴۵ KV ) کاملا پذیرفته شده می باشند .
۳- این شکل تنها برای ولتاز های فوق توزیع ۷۲/۵ وحداکثر ۱۴۵ KV ساخته می شوند .ودر ان مشابه ولتاز های توزیع تجهزات در داخل تابلو قرار گرفته و محفظه ی تابلو با گاز SF6 با فشاری کمتر از یک اتمسفر پر می شود .

در این نوع پست بجای مواد عایقی از قبیل روغن وهوا وغیره از گاز سولفور هگزا فلوراید استفاده میشود .  در پست های GIS کلیه ی تجهیزات به صورت فشرده ودر محفظه های گاز SF6 قرار دارند .

کاربردهای گاز SF6در تجهیزات پستهای فشار قوی:
گاز هگزا فلوئورید گوگرد ( SF6) یک دی الکتریک عالی با خواص بی نظیر در قطع کنندگی ( خاموش کردن ) قوس می باشد و این ویژگی منجر به کاربرد وسیع و موفقیت آمیز در کلیدهای قدرت پستهای گازی شده است ، معرفی و شناخت آن در سال 1960 بوده و تجهیزات گازی SF6 تا سال 1980 ساخته شده اند . امروزه ، کاربرد این گاز به حد مطلوبی رسیده و تعداد تجهیزات تعویضی ( تجهیزات روغنی جایگزین شده با گازی ) ، افزایش یافته است ، عموماً کلیدهای روغنی با تجهیزات گازی SF6 جایگزین می شوند ، در حال حاضر گاز SF6 کاربرد زیادی در رده فشار قوی داشته و شواهد ، تمایل کاربرد این گاز را برای رده های پائین تر سطوح ولتاژ نشان می دهد .

گاز SF6 : گاز sf6  یا  هگزافلوئورایدگوگرد ،  یک گاز غیر آلی ، بدون رنگ ، بدون بو ، غیر آتشگیر، گلخانه ای و عایق الکتریکی است.

ویژگی های گاز sf6 :

گوگرد هگزافلوئوراید ساختاری هشت وجهی دارد و دارای 6 اتم فلوئور است که به یک اتم گوگرد مرکزی متصل گردیده اند،  تعداد پیوند ها در مولکول های این گاز زیاد است ، همانطور که برای هر گاز غیر قطبی انتظار می رود، گوگرد هگزافلوئوراید نیز در آب به مقدار بسیار کم انحلال پذیر است و در حلال های آلی به خوبی حل می شود، چگالی این گاز در حالت مایع حدود 6 برابر هوای مایع است.

کاربرد های گاز sf6 :

هر ساله بیش از 10 هزار تن گاز گوگرد هگزافلوئوراید در دنیا تولید می شود. که بیشتری مقدار آن حدود 8 هزار تن به عنوان بستر گازی دی الکتریک در صنایع الکتریکی به مصرف می رسد. دیگر کاربرد های مهم آن عبارتند از گاز بی اثر در ریخته گری منیزیم و  گاز عایق در پنجره های دو جداره.

کاربرد sf6 در پزشکی :

از این گاز برای عکسبرداری اولتراسوند استفاده می کنند و به صورتی تزریق وریدی وضوح سونوگرافی از رگ های خونی را بالا می برند،  این نوع عکسبرداری از تومور ها رایج است.

از گاز گوگرد هگزا فلوئوراید در عمل چشم نیز استفاده می کنند. این گاز در تجهیزات عکسبرداری با اشعه ایکس نیز استفاده می شود.

کاربرد های دیگر گاز sf6 :

پلاسمای sf6 در صنعت مواد نیمه رسانا کاربرد دارد.

در صنعت تولید منیزیم مقادیر زیادی از sf6 مورد استفاده قرار می گیرد، به ویژه به عنوان گاز بی اثر در ریخته گری منیزیم.

گوگرد هگزافلوئوراید افزایش دهنده فشار در سیستم های مایکروویو پر قدرت نیز هست.

از این گاز در ساخت بلند گو های الکترواستاتیک استفاده می شود ، زیرا قدرت دی الکتریک آن بالاست و وزن مولکولی نسبتاً بالایی نیز دارد.

شرکت نایک در تولید کفش های خود از سال 1992 تا سال 2006 از این گاز استفاده می کرده است.

این گاز ماده اولیه ساخت سلاح شیمیایی دی سولفور دکافلوئوراید بوده است.

تنفس این گاز نیز می تواند مانند گاز هلیوم تغییر صدا ایجاد کند. اما بر خلاف هلیوم چگالی بیشتری نسبت به هوا دارد. اما به اندازه ی هلیوم بی خطر نیست و خاصیت بیهوش کنندگی دارد.

سیستم های رادار، شتاب دهنده های ذره ای و میکروسکوپ های الکترونی نیز از جمله موارد دیگری هستند که ذیل عنوان کاربرد گاز sf6 ،  می گنجند.

کاربردهای گاز SF6 در تجهیزات پستهای فشار قوی:

گاز هگزا فلوئورید گوگرد ( SF6) یک دی الکتریک عالی با خواص بی نظیر در قطع کنندگی ( خاموش کردن ) قوس می باشد و این ویژگی منجر به کاربرد وسیع و موفقیت آمیز در کلیدهای قدرت پستهای گازی شده است . معرفی و شناخت آن در سال ۱۹۶۰ بوده و تجهیزات گازی SF6 تا سال ۱۹۸۰ ساخته شده اند . امروزه ، کاربرد این گاز به حد مطلوبی رسیده و تعداد تجهیزات تعویضی ( تجهیزات روغنی جایگزین شده با گازی ) ، افزایش یافته است .

عموما کلیدهای روغنی با تجهیزات گازی SF6 جایگزین می شوند . در حال حاضر گاز SF6 کاربرد زیادی در رده فشار قوی داشته و شواهد ، تمایل کاربرد این گاز را برای رده های پائین تر سطوح ولتاژ نشان می دهد.

مزایای استفاده از گاز SF6

تجهیزات تزریق شده با گاز SF6 ، نیازی به تعمیرات و نگهداری نداشته و بدون دردسر می باشد ، شایان توجه اینکه SF6 توانسته استفاده از تجهیزات روغنی را محدود سازد ، از اینرو با توجه به نیاز صنعت ، دستورالعملهای جدید مطابق با آنها ( تجهیزات گازی ) با موارد جدید باید تطابق یابد.

ایمنی، نوع عملکرد آنها در خاموش کردن قوس و در نظر گرفتن اثر گلخانه ای محیط زیست این گاز ( عدم تاثیر در سوراخ شدن لایه ازن ) ، از جمله این موارد است که علاوه بر ایجاد تغییر کاربری قدیمی گاز SF6 ، انگیزه زیادی در ارزیابی فرآیند گاز و استفاده مجدد از گازهای ذخیره شده بوجود آورده است .

مزایا :

· امکان مونیتورینگ اجزاء داخلی کلید و کاهش هزینه بازرسی مؤلفه های داخلی کلید

· هزینه های راه اندازی در فرایندهای گازی کم می شود .

· قابلیت اطمینان بهبود میابد .

· ایمنی نیز زیاد میشود کاهش هزینه تعمیرات ( به جهت اینکه کلیدهای گازی در مقایسه با دیگر کلیدها ، به تعمیرات کمتری نیاز دارند).

معایب گاز SF6 : 

Sf6 یکی از مستعد ترین گاز ها برای ایجاد اثر گلخانه ای در کره زمین است و در یک دوره 100 ساله چندید هزار برابر کربن دی اکسید زمین را گرم کرده است.

عملکرد گاز SF6 درپست :

تحت شرایط ایده آل ، وقتی یک عمل تخلیه در کلید رخ می دهد ، هرکدام از اتمهای فلوئور موجود در گاز SF6 یک الکترون گرفته و از اتم گوگرد جدا می شوند و هنگام پایان عمل ، آن الکترون بدست آورده را از دست داده و با ترکیب با یک اتم گوگرد ، دوباره گاز SF6 را تشکیل میدهد که به این مراحل “ خودسازی ” و یا “ خواص بازیابی ” گاز SF6 گویند .

این واکنش در تجهیزات الکتریکی گازی ( SF6 ) فشار قوی رخ میدهد و وقتی که ذرات دیگری از قبیل اکسیژن ، آب حاصل از آلودگی اتمسفری ، کربن موجود در مؤلفه های تفلونی کلید ، مس ، تنگستن موجود در کنتاکتها و همچنین آلومینیوم ، با ذرات گوناگونی که از تجزیه SF6 بوجود آمده اند برخورد نماید ، واکنش می دهد .

خواص گاز SF6 :

در این گاز خواص سودمند فراوانی وجود دارد که باعث گسترش روز افزون استفاده از ان گردیده است. از جمله این خواص میتوان به موارد زیر اشاره نمود :

خواص خاموش کنندگی:

SF6ماده بسیار عالی برای قطع قوس الکتریکی می باشد.انرژی بالای تجزیه این گاز، قوس را به خوبی خنک می کند و خاصیت الکترو نگاتیو بودن آن سریعا الکترونهای آزاد را جذب کرده و باعث می شود تا تحمل ولتاژهای بالا ممکن گردد. تحت شرایط مشابه قدرت خاموش کنندگی درSF6 بیش از صد برابر هوا می باشد.

خواص استقامت الکتریکی :

استقامت الکتریکی گازSF6 تحت شرایط مشابه بیش از دوبرابر استقامت عایقی هوا است.خاصیت الکترونگاتیو بودن گاز SF6 و نقش آن در جمع آوری الکترونهای آزاد عامل اصلی این قابلیت است.
نکته مهم این است که اضافه شدن مقدار کمی گاز SF6 ، استقامت عایقی هوا را به شدت افزایش میدهد ولی برعکس اضافه شدن هوا به گاز SF6 تاثیر چندانی بر روی استقامت عایقی آن ندارد.

سایر خواص فیزیکی:

SF6 گازی بی بو،بی رنگ،غیرسمی و غیر قابل اشتعال است و وزن ملکولی آن برابر ۱۴۶٫۰۶ می باشد که ۵ برابر سنگینتر از هوا می باشد.خواص خاموش کنندگی و عایقی گاز SF6 به دانسیته آن بستگی دارد و به همین جهت از دانسیته سنج در کنترل مقدار گاز در کلید استفاده می شود ، دانسیته مناسب جهت استفاده در تجهیزات فشار قوی در محدوده ۲۵ کیلوگرم بر متر مکعب تا ۷۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

برای درجه حرارتهای پائین باید توجه شود که دانسیته گاز به حدی نباشد که در شرایط سرد سبب مایع شدن گاز گردد. مطابق استاندارد ، مقدار مجاز نشتی گاز SF6 کمتر از یک درصد در سال می باشد.

کلیپ آموزشی گاز SF6 و صنعت برق و پست GIS ؛

ایمنی در برق صنعتی و نکات ایمنی در صنعت برق به همراه کلیپ های آموزشی

ایمنی در برق

نکات ایمنی برای برق کارهای صنعتی

در صنعت برق ممکن است با تجهیزاتی مانند موتور ها الکتریکی، ژنراتورها، تابلوهای برق، کابلها و غیره سر و کار داشته باشیم لذا همیشه در معرض خطر برق گرفتگی قرار داریم ، چند نکته که به نظر می رسد می بایست در حین کار جهت ایمنی در نظر گرفته شود در این مقاله عنوان شده است.

توجه:در هنگام استفاده از فازمتر ، ممکن است ، دچار خطا شویم ، اصلاً فازمتر برای برق کار صنعتی ساخته نشده است ، فازمتر وسیله ای کاملاً غیر حرفه ای و غیر اصولی است که هیچ چیز را نمی تواند با اطمینان برای کار ما مشخص کند.

                             

فازمتــــر

مثلا اگر روشنایی آن در هنگام کار کمی بیشتر یا کمتر باشد چه چیزی را دقیقا مشخص می کند؟ و یا اینکه اگر مشکل تعادل فاز داشته باشیم و یا نول ما فاز دار باشد آیا فازمتر وسیله ای مناسب برای تشخیص و عیب یابی این موارد است؟

فازمترها برای برق کارهای ساختمان و فقط تشخیص لحظه ای وجود فاز یا عدم وجود فاز کاربرد دارند.

به جای فازمتر وسایلی خیلی بهتر مثل مولتی متر به خصوص نوع کلمپ دار آن وجود دارد،  یا می توان از تستر ولتاژ استفاده کرد .

مولتی متـــر

مولتی متـــر

مولتی متر کلمپ

               

تستر ولتاژ

ایمنی در برق

توجـــه : به کلیدهای اصلی تابلوها اطمینان نداشته باشید حتی اگر چند بار قبلا تست شده اند.

برخی موارد برای سرویس تابلو کلید اصلی یا کلید قسمتی از تابلو را قطع کرده و به سراغ سرویس آن می رویم ، در این حالت چند مورد ممکن است خطرناک باشد.

۱- اینکه ممکن است کلید مشکل داشته باشد و سه فاز را قطع نکند به خصوص در کلیدهای گردان. به طور نمونه کلیدهای زبانه ای گردان صفر و یک که بر روی درب خیلی از تابلوهای برق وجود دارد.

۲- اینکه ممکن است سیم بندی تابلو شلوغ باشد و شما متوجه نشوید که اصلا سه فاز از کلید عبور کرده یا خیر ، لذا پیشنهاد می شود با مولتی متر عدم وجود فاز در تابلو بعد از کلید را تست کنید.

توجــه : قبل از کار کردن با تجهیزاتی مثل موتورهای الکتریکی به خصوص زمانی که در حال کار هستند از تابلوی برق آن و اینکه مجهز به حفاظت در برابر نشتی جریان است مطمئن شوید.

برخی از تابلوسازها اصلا موردی به نام حفاظت در برابر نشتی جریان نمی شناسند. تجهیزاتی مانند موتورها بایستی علاوه بر حفاظت در برابر اضافه بار یا اتصال کوتاه این مورد را هم داشته باشند.

فرض کنید موتور اتصال زمین نداشته باشد و فاز هم به هر دلیل به بدنه موتور وصل شود. پس شما در حین کار با موتور دچار برق گرفتگی خواهید شد.

توجــه : احتیاط شرط عقل است!!

این ضرب المثل قدیمی را هر کداممان تا به حال بارها و بارها خوانده ایم و شنیده ایم. ضرب المثلی که به یکی از اصلی ترین مسائل و موارد مورد نیاز در هر محیط کاری اشاره می کند: «ایمنی». واژه ایمنی را می توان به صورت زیر تعریف کرد:
حالتی که در آن احتمال خطر، آسیب (به اشخاص) یا خسارت مادی، به میزان قابل قبول محدود شده باشد.

توجــه : در حوزه اتوماسیون صنعتی، دسته محصولاتی که در امر ایمنی نقش پررنگی ایفا می کنند، تجهیزات قطع و وصل هستند ، تا به حال در مورد بسیاری از این تجهیزات از قبیل پوش باتن، رله SSR، کلید محافظ جان، کلید اتوماتیک و … صحبت کرده ایم و امروز می خواهیم در مورد یکی دیگر از این دسته محصولات یعنی کلید نشتی جریان صحبت کنیم.

محافظ جان  و  نشتی جریان :

عبور جریان الکتریکی از وسایل برقی همواره با خطر همراه بوده است ، لوازمی که دارای عایق‌بندی ضعیف و یا سیم‌کشی اشتباه هستند و یا به درستی از آن‌ها استفاده نمی شود ، می‌توانند موجب خطرات عمده و گاهی مرگبار مانند آتش سوزی و برق گرفتگی شوند.

اتصال‌کوتاه و اضافه‌بار توسط قسمت حرارتی و مغناطیسی کلیدهای مینیاتوری محافظت می‌شوند ولی این قطعات نمی‌توانند مدارات را در مقابل نشتی جریان که خسارت‌های شدیدی را ایجاد می‌کنند، حفاظت نمایند. به منظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات نشتی جریان از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی ( محافظ جان و یا نشتی جریان ) استفاده می شود.

توجــه : تفاوت کلید محافظ جان با کلید نشتی جریان : 

محافظ جان: RCCB (Residual Current Circuit Breaker)
نشتی جریان: RCBO (Residual Current Breaker with Overload)

کلید محافظ جان نوعی کلید است که با مقایسه جریان سیم‌های رفت و برگشت، در صورتی که اختلافی بین جریان رفت و برگشت وجود داشته باشد، مدار را قطع می‌کند ، در حالت عادی در مدارهای الکتریکی، جریان رفت با جریان برگشت برابر است، اما اگر به هر دلیلی جریان بین سیم فاز و نول (در مدارهای تکفاز) اختلاف داشته باشد کلید محافظ جان عمل خواهد کرد.

وجود این اختلاف ممکن است بر اثر اتصال بدنه یکی از دستگاه‌های الکتریکی باشد که در آن جریان الکتریکی به جای برگشتن از راه سیم نول از راه زمین به منبع برمی‌گردد که اصطلاحاً می‌گویند جریان نشت پیدا کرده است.

این دستگاه جریان‌های نشتی کوچکی را که توسط فیوز شناسایی نمی‌شوند اما می‌توانند زمینه‌ساز آتش‌سوزی یا برق‌گرفتگی شوند شناسایی و مدار را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع می‌کند.

کلید محافظ جان، برای قطع مدار در برابر اضافه‌بار و اتصال‌کوتاه طراحی نشده است. گونه دیگری از این کلیدها که افزون بر جریان نشتی به اضافه‌بار هم واکنش نشان می‌دهند RCBO یا کلید نشتی جریان نامیده می‌شوند.

چگونگی ایجاد جریان نشتی :
جریان نشتی اغلب بر اثر از بین رفتن و فرسودگی عایق بین رساناهای برق‌دار و یا بین رسانای برق‌دار و زمین، ناشی می‌شود ، این مساله باعث می‌شود که جریان الکتریکی از مسیر اصلی خود خارج شود که به دنبال بالا رفتن حرارت می‌تواند تولید آتش‌سوزی کند ، همچنین سطوح مرطوب و آلوده ، این خطر را تشدید می نمایند ، جریان نشتی، خطر آتش سوزی و صدمه دیدن تجهیزات برقی و خطر برق‌گرفتگی را تشدید می کند.

توجــه : از دستکش مخصوص برق استفاده کنیم .

برای برق کارهای صنعتی دستکش وجود دارد که حداقل برق گرفتگی پس از حادثه خفیف خواهد بود. دستکشهایی که کف آن ها عایق (کف دست) و پشت آنها (که پشت دست را پوشش می دهد) پارچه ای هستند. البته بایستی دستکش در حین کار کردن دست و پا گیر نباشد.

توجــه : اگر آشنایی ندارید مجبور نیستید دست به کار شوید .

اگر درب تابلویی را باز کردید و متوجه نشدید ورودی تابلو کدام است و خروجی های آن کدام، اصلا مجبور نیستید دست به کار شوید ، از دیگران سوال بپرسیم و درخواست کمک کنیم ، سوال کردن اصلا عیب نیست.

عیب آن است که یک موردی را اشتباه یاد بگیریم و یا اینکه بعد از کار سالم به منزل نرسیم ، از افرادی که در حین کار با برق فکر می کنند خیلی حرفه ای هستند و نیازی به تجهیزات ایمنی و تست ندارند دوری کنید و چیزی از این افراد یاد نگیرید.

توجه : اکنون شما را به دیدن چند کلیپ انیمیشن و آموزشی در ایمنی برق دعوت می کنم :

کلیپ انیمیشن ایمنی در برق:

کلیپ آموزشی ایمنی در برق :

کلیپ تصویری  ایمنی در برق :

رله کنترل فاز و رله کنترل بار - به همراه کلیپ های آموزشی

کاربرد کنترل فاز و اصول سیم کشی

کاربرد کنترل فاز :  کنترل فاز یکی از تجهیزات حفاظتی مورد استفاده در تابلو برق است.

عملکرد این دستگاه به‌صورت الکترونیکی بوده و وظیفه آن حفاظت از تجهیزات در برابر اختلالات شبکه برق می‌باشد.

منظور از اختلالات کاهش / افزایش ولتاژ ، عدم تقارن یا جابه‌جایی فازهاست.

البته در نوع تکفاز آن ، دو فاز شدن شبکه را نیز کنترل می‌کند.

توجـــه ؛ در صورت بروز هر یک از موارد زیر کنترل فاز مدار فرمان را قطع می‌کند:

1. ولتاژ شبکه بالاتر از حد مجاز باشد
2. ولتاژ شبکه پایین‌تر از حد مجاز باشد
3. قطع یکی از فازها ( در ۳فاز)
4. جابجایی فازها ( در ۳فاز)
5. عدم تقارن فازها ( در ۳ فاز)
6. دو فاز شدن ( در تکفاز)
7. وجود شوک‌های ناشی از قطع و وصل متوالی برق

آشنایی با بخش‌های مختلف

بر روی هر کنترل فاز تعدادی ترمینال و چراغ سیگنال (نشانگر LED) به شرح زیر وجود دارد، توجه داشته باشید که ممکن است یک شرکت سازنده در انتخاب نام و یا شماره ترمینال و محل قرارگیری آن‌ها متفاوت عمل کند ولی به‌صورت کلی در این دستگاه با بخش‌های زیر سروکار داریم:

  ترمینال‌های  R , S , T     یا     L1 , L2 , L3   :

ورودی سه فاز برق شبکه را به این ترمینال‌ها وصل می‌کنیم. کنترل فازها در دو مدل بدون نول و نیاز به نول تولید می‌گردند ، با وصل صحیح سیم‌ها، نشانگر تغذیه روشن خواهد شد.

 Sen یا Sensivity :

پیچ تنظیم جهت مشخص نمودن میزان حساسیت دستگاه در زمان مقایسه تقارن فازها می‌باشد ، به‌عبارت‌دیگر توسط آن میزان حساسیت به عدم تقارن فازها تعیین می‌گردد.

  On Delay :

پیچ تنظیم زمان انتظار در مواقعی که خطایی رخ می‌دهد یا مدار برای اولین بار روشن می‌شود.

ترمینال ۱۵ – ورودی فرمان :

به این ترمینال یک ورودی فرمان وارد می‌شود که خروجی آن را می‌توانیم در پایانه‌های ۱۸ و ۱۶ دریافت کنیم ، در واقع این ورودی پایه COM رله داخلی دستگاه است.

 ترمینال ۱۶ – خروجی NO یا نرمال باز :

این خروجی در زمانی که ولتاژ سه فاز هیچ مشکلی نداشته باشند وصل می‌شود که البته در این حالت نشانگر فعال بودن رله نیز روشن است. این ترمینال به کنتاکتور وصل می‌شود.

ترمینال ۱۸ – خروجی NC یا نرمال بسته :

این ترمینال همیشه بسته می‌باشد مگر اینکه چراغ سیگنال REL روشن باشد . در واقع در دو حالت این ترمنیال بسته خواهد بود :

۱- دستگاه خاموش باشد.

۲-خطایی رخ‌داده باشد و رله داخلی قطع کرده باشد. از این ترمینال می‌توان برای مانیتورینگ استفاده کرد و به PLC متصل نمود .

نشانگر خطا :

معمولاً یک یا دو عدد نشانگر خطا روی کنترل فاز وجود دارد که در صورت جابجا شدن دو فاز از سه فاز یا درصورتی‌که که ولتاژ شبکه خارج از محدوده مجاز عملکردی باشد، ضمن قطع رله داخلی، نشانگر خطا روشن خواهد شد.

(محدوده مجاز ولتاژ بین ۳۰۰ تا ۴۴۰ ولت در سه فاز و ۱۸۵ تا ۲۴۰ ولت در تکفاز است)

اصول کار

پس‭ ‬از‭ ‬اتصال‭ ‬فازها‭ ‬به‭ ‬ترمینال‌های‭ ‬R ‭, ‬S ‭,  ‬T‭ ‬(و نول در صورت نیاز) دستگاه‭ ‬شروع‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬می‌کند‭. ‬پس‭ ‬از‭ ‬اتمام‭ ‬زمان تأخیر ‬تنظیم‌شده‭ ‬رله‭ ‬داخلی‭ ‬دستگاه‭ ‬وصل‭ ‬می‌شود‭). ‬اتصال‭ ‬داخلی‭ ‬ترمینال‭ ‬۱۵‭ ‬به‭ ‬۱۸‭ ‬به یکدیگر)

نکته: در صورتی زمان‌سنجی آغاز خواهد شد که وضعیت فازها عادی باشد.
نکته: در صورت بروز خطا، رله خروجی قطع و هر‭ ‬بار‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬برطرف‭ ‬شدن‭ ‬خطا،‭ ‬دستگاه‭ ‬زمان‌سنجی‭ ‬را‭ ‬از صفر آغاز می‌کند..‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
نکته: درصورتی‌که‭ ‬اشکالی‭ )‬مانند‭ ‬افت‭ ‬ولتاژ،‭ ‬قطع‭ ‬یک‌فاز‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬جابجایی‭ ‬فازها‭ ( ‬در‭ ‬شبکه‭ ‬سه‭ ‬فاز‭ ‬پدید‭ ‬آید،‭ ‬رله داخلی قطع‌شده و نشانگر‭ ‬خطا ‬روشن‭ ‬می‌شود( ‬اتصال‭ ‬داخلی‭ ‬ترمینال‭ ‬۱۶‭ ‬به‭ ‬۱۸‭ ‬به یکدیگر)

سیم‌کشی کنترل فاز سه فاز

ازآنجایی‌که‭ ‬رله‭ ‬این دستگاه قدرت قطع وصل  سه فاز را بصورت مستقیم ندارد، لذا نیاز است که از یک کنتاکتور برای این منظور استفاده گردد ، در ادامه با نحوه بستن کنترل فاز با کنتاکتور آشنا خواهید شد.

نقشه کنترل فاز شیوا امواج

کنترل فاز شیوا امواج برای عملکرد تنها نیاز به سه فاز ورودی دارد.

پس از سیم‌کشی نیاز به تنظیم “زمان وصل رله” و ” میزان حساسیت به عدم تقارن فازها” است.

نقشه کنترل فاز برنا الکترونیک

این دستگاه علاوه بر سه فاز ورودی به نول هم نیاز دارد ، در کنترل فاز برنا الکترونیک نیز “ زمان وصل رله ”   و  ”

میزان حساسیت به عدم تقارن فازها ”  قابل تنظیم است. دقت شود که نول تابلو حتماً به نول شبکه وصل باشد.

سیم‌کشی کنترل فاز تکفاز

جهت افزایش امنیت منازل و ادارات و ساختمان‌های تجاری می‌توان از مدل تکفاز در ورودی ساختمان و بعد از کنتور برق استفاده کرد.

این دستگاه دقیقاً مشابه محافظ برق عمل می‌کند و با نصب آن دیگر نیازی به نصب جداگانه محافظ برق برای یخچال، کامپیوتر و …. نخواهد بود.

در شکل زیر مدار کنترل فاز تکفاز شیوا امواج ( محافظ کنتاکتور) را مشاهده می‌نمایید:

کنتــــرل بار

کنترل بــار : وسیله‌ای است که وظیفه دارد، تجهیزات داخل تابلو برق را در برابر جریان اضافه محافظت کند یعنی در صورت ایجاد اضافه‌بار، جریان مدار را قطع می‌کند. از این دستگاه می‌توان به‌عنوان جایگزین بی‌متال در کنترل جریان موتوری نیز استفاده کرد. از آنجایی‌که در خروجی این دستگاه یک رله قرار دارد و در واقع قطع و وصل بودن این رله نشانگر وضعیت شبکه برق است، به آن ” رله کنترل بار” هم می‌گویند.

مقایسه کنترل بار و بی‌متال:

• بی‌متال مستقیماً توسط حرارت خط و به‌صورت مکانیکی عمل می‌کند ولی کنترل بار توسط ترانس جریانی که بر روی هر خط قرار می‌گیرید(ترانس CT)، جریان مدار را می‌خواند و در صورت اضافه‌بار مدار فرمان را قطع می‌کند به این معنی که اساس کار آن الکترونیکی و بسیار دقیق‌تر است .
• حرارت محیط روی بی‌متال تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث خطا در عملکرد بی‌متال شود ولی عملکرد کنترل بار ارتباطی با حرارت محیط ندارد.

توجـــه : در کلیپ زیر بیشتر با این دستگاه و تفاوت آن با بی‌متال آشنا خواهید شد:

مشخصه و ویژگی‌ها :

1. جایگزین مناسب و مطمئن بیمتال
2. عملکرد الکترونیکی با عمر بسیار زیاد و بدون استھلاک مکانیکی ( برخلاف بی متال)
3. دقیق و مطمئن در تمامی شرایط و عدم وابستگی به دمای محیط ( برخلاف بی متال)
4. قابلیت تنظیم جریان
5. دارای تایمر تاخیر در وصل
6. قابلیت تنظیم تاخیر در قطع
7. دارای دو حالت عملکرد قفل شونده و اتوماتیک
8. نمایش دھنده ی حالت خط قبل از قطع خروجی
9. نوع دیجیتال آن دارای نمایشگر جریان ، نشانگر خطا و نشانگر اضافه‌بار است

توجــه : در تصویر زیر بخش‌های مختلف کنترل بار شیوا امواج را مشاهده می‌کنید:

توجــه : در تصویر زیر بخش‌های مختلف کنترل بار برنا الکترونیک را مشاهده می‌کنید:

طرز کار

رله کنترل بار سه ترانس جریان داخلی داشته که جریان ھر یک از فازها را مانند آمپرمترهای انبری اندازه‌گیری کرده و با جریان تنظیم‌شده توسط کاربر مقایسه می‌کند و در صورت بیشتر شدن جریان ھر خط از مقدار تنظیم‌شده رله خروجی فعال‌شده و مدار را قطع می‌کند. برای زمانی که از این رله برای حفاظت بار موتوری استفاده می‌شود، جهت افزایش دقت عملکرد و کارکرد صحیح، یک پیچ‌تنظیم زمان تأخیر پیش‌بینی‌شده است، تا جریان استارت موتور باعث قطع رله دستگاه نشود.

نحوه ریست کردن

در صورت قطع رله خروجی، باید دستگاه ریست شود. بسته به کارخانه تولیدکننده، معمولا به یکی از سه روش زیر ریست می‌شود:

1. با استفاده از دکمه ریست روی دستگاه
2. با قطع تغذیه دستگاه برای چند ثانیه
3. ریست اتوماتیک، با اتصال دو ترمینال خاص روی دستگاه برای مدتی معین

مثلا در کنترل بار شیوا امواج با فشار دادن همزمان دکمه های + و – یا یکبار قطع و وصل کردن برق تغذیه، دستگاه ریست می شود. در کنترل بار برنا الکترونیک نیز با فشردن کلید RST یا در صورتی‌که ترمینال‌های K1 و K2 به هم متصل باشند، پس از بر طرف شدن خطا و گذشت زمان حدود ۵۰ ثانیه دستگاه به‌صورت خودکار راه‌اندازی می‌شود.

طریقه نصب

این محصول را می‌توان را هم برای مدار تک فاز  و هم سیستم سه فاز استفاده کرد.

کنترل بار سه فاز:

سه سیم حامل جریان فازها را از سه کانال (سه حفره) روی بدنه عبور داده و ترمینال ھای ١۵ و ١۶ را در مدار فرمان کنتاکتور به‌صورت سری قرار دھیم از ترمینال ١٨ می‌توان به‌عنوان سیگنال هشدار، هنگام قطع استفاده کرد ، تغذیه دستگاه نیز به ترمینال مربوطه متصل می‌گردد.

توجه : جریان AC است و جهت ندارد، بنابراین جھت عبور جریان از داخل کانال‌ها تأثیری در کارکرد دستگاه ندارد.

توجــه : در کلیپ زیر با نحوه نصب رله کنترل بار در مدار سه‌فاز آشنا خواهید شد:

کنترل بار تک فاز:

در پروژه‌ای ممکن است که نیاز به نصب کنترل بار برای موتور تکفاز داشته باشید، در کلیپ زیر با نحوه سیم‌کشی در مدار تک‌فاز آشنا خواهید شد.

خطاهای کنترل بار و نحوه عیب‌یابی آن

مدل دیجیتال به‌علت وجود نمایشگر، پارامترهای بیشتری برای نمایش خطا دارند و در این بخش کنترل بار شیوا امواج را برای شرح بهتر انتخاب کرده ایم. لذا موارد مطرح شده زیر مربوط به محصول این شرکت است.

در زمان وجود خطا و قطع رله ، روی نمایشگر پیغام خطا نمایش داده می‌شود و چراغ چشمک‌زن ( یا ثابت) مربوط به خطا روشن می‌شود.

• در صورت قطع رله در اثر افزایش جریان روی نمایشگر پیغام Lod نمایش داده می‌شود و چراغ چشمک‌زن OL روشن می‌گردد.
• در صورت قطع رله در اثر کاهش جریان روی نمایشگر پیغام Unc نمایش داده می‌شود و چراغ چشمک‌زن UL روشن می‌گردد
• در صورت قطع رله در اثر عدم تقارن جریان‌ها روی نمایشگر پیغام Ubc نمایش داده می‌شود و چراغ چشمک‌زن %A روشن می‌گردد.

در صورت وقوع هر یک از حالت‌های بالا، با فشار هم‌زمان کلیدهای + و – یا یک‌بار قطع و وصل تغذیه، دستگاه ریست می‌شود.

تفاوت دیژنگتور و ریکلوزر - به همراه کلیپ آموزشی

تفاوتهای میان ریکلوزر و دیژنگتور

تفاوت ریکلوزر و دیژنگتور : دیژنگتور را  همه شما می‌دانید که نوعی کلید قدرت است که برای نگهداری و قطع عبور جریان مدار در شرایط نرمال یا اتصالی بکار می‌رود ، به عبارت ساده تر این کلید توانایی قطع و وصل انواع بارها را دارد ، اضافه بر  اینکه می‌تواند جریان اتصال کوتاه را قطع کند .

اما ریکلوزر نوعی رله است که فرمان وصل مجدد رو به کلید قدرت می دهد به این صورت که در حین رخ دادن اتصال کوتاه در شبکه توانایی چندین مرتبه (معمولاً ۳ مرتبه) قطع و وصل را دارد ، بدین معنی که در صورت ایجاد خطا در شبکه این کلید شبکه را به مدت تقریباً یک ثانیه قطع کرده و مجدد وصل می‌کند اگر همچنان خطا وجود داشت مجدد قطع می‌کند واین عمل را چندین مرتبه انجام می دهد و اگر در هر وصل خطا بر طرف شده بود که وصل باقی می‌ماند در غیر اینصورت مجدد قطع می شود و زمانیکه تعداد قطع و وصل به اندازه تعریف شده رسید قطع می ماند . 

زمان نیاز به ریکلوزر و عامل بیشتر اتصال‌ها در خطوط در پی جرقه قوس الکتریکی می‌باشد.

این قوس می‌تواند بین سیم و زمین در درازای مقره یا بین دو سیم زده شود و جرقه کمابیش به علت نا مساعد بودن هوا که دارای برف و مه و توفان و یا در پی افزایش ولتاژ شبکه که دارای آذرخش یا بازبست می‌باشد در کلید پدید می‌آید ، چنین جرقه‌هایی بیشتر با بُرش آنی و کوتاه زمان فشار شبکه از بین رفته و خاموش می‌شود ، برای پایداری شبکه از یک نوع کلید در چرخه های فشار قوی از ۲۰ کیلو ولت به بالا و کمابیش بیشتر در شبکه‌های هوایی بهره گرفته می‌شود چون بیشتر اتصالی‌ها در شبکه هوایی رخ می‌دهد.

لازم به ذکر است که ANSI کد رله ریکلوزر (رله وصل مجدد) کد ۷۹ بوده و مطابق با تعریف ” این رله در صورت قطع خودکار فیدر ناشی از خطاهای مجاز به وصل مجدد، عمل می کند”.

توجـــه : زمانی که ممکن است اتصالی رخ دهد :

الف - وقوع اتصال گذرا شامل:

۱- پرنده

۲- گیر کردن شاخه درخت به سیم

۳- در پی باد یا توفان

ب- اتصال همیشگی شامل:

۱- پارگی سیم

۲- کابل زدگی یا زخم شدن کابل

۳- یخ بستن

توجــــه : ریکلوزر به وسیله یک مکانیزم هیدرولیکی و یک سیستم اتصال مکانیکی عمل می کند ، موقعی که جریان اتصالی به دو برابر جریان نامی خط می رسد ، میدان مغناطیسی افزایش یافته ، پلانجر را به داخل بوبین می کشد . همینطور که پلانجر به طرف پایین حرکت می کند انتهای پایینی ، مجموعه کنتاکت را تریپ می دهد تا کنتاکت ها باز شوند و مدار قطع گردد ، به محض اینکه کنتاکت ها باز شدند دیگر جریانی در بوبین نخواهد بود تا آنها را باز نگه دارد، بنابراین یک فنر مکانیزم را وصل می کند و خط را مجدداً برقرار می نماید .

توجــه : در ویدئوی زیر عملکرد ریکلوزر و آرک هایی که داخل آن زده می شود را ملاحظه می کنید.